Prelekcja o Nowej Wsi

   25 marca br. w swarzędzkiej Bibliotece Publicznej odbyło się otwarte zebranie Towarzystwa Miłośników Ziemi Swarzędzkiej. Jego tematem były dzieje Nowej Wsi. Prelekcję wygłosił prezes Towarzystwa Antoni Kobza. Mówił o początkach i kształtowaniu się miejscowości, która około połowy XX wieku została wchłonięta przez Poznań w swej zachodniej części (1940 r.) i przez Swarzędz w części wschodniej (1951 r.). Była to nietypowa jednostka administracyjna. Najstarszą częścią Nowej Wsi był Nowy Młyn na Cybinie odnotowany już w XIV wieku; w XVIII w. założono folwark z osadą nazwany Nową Wsią ( znaną pod nazwą „Pszczółki” lub „skansen”), w latach 60-tych XIX w. na północny-wschód od Nowego Młyna założono folwark Antonin, w 1895 r. został on rozparcelowany i na zachód od dworu i zabudowań folwarcznych pojawiło się osiedle rolnicze oznaczane na mapach „zu Neudorf” („do Nowej Wsi”). Wreszcie w końcu XIX w. pojawił się dworzec kolejowy Antoninek. Warto pamiętać, że na terenie Nowej Wsi znajdowały się co najmniej trzy folwarki: w miejscu zwanym dzisiaj „Pszczółkami”, w Antoninie i przy Nowym Młynie. Na obszarze wsi znajdowały się też dwie cegielnie: w Antoninie i bliżej Swarzędza, a w pobliżu tej ostatniej, wydobywano również torf. Pozostałościami po eksploatacji torfu i gliny są dzisiaj stawki „Manysia”, „Rajewicza” i „Kiejdrowskiego”.

     Na uwagę zasługują niektórzy właściciele majątków ziemskich. Właścicielem Antonina od 1907 r. był Karol Antoni Stablewski, bliski krewny arcybiskupa Aleksandra Floriana Stablewskiego. Właścicielem folwarku we wschodniej części wsi („Pszczółki”) był m.in. Jan Niemojewski, który angażował się w działalność Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Poznaniu i Swarzędzu.

     W okresie międzywojennym na terenie Nowej Wsi znajdowały się duże zakłady przemysłowe. Obok nieprzerwanie działającego młyna w Nowym Młynie (własność Paula Schillinga), znajdowała się tu huta szkła braci Jakuszewskich, fabryka przyczep samochodowych Zbigniewa Broekere oraz cały szereg mniejszych zakładów o charakterze rzemieślniczym. Prelekcja dokumentowana była slajdami przedstawiającymi rozwój omawianej miejscowości na starych mapach okolic Swarzędza oraz drzewem genealogicznym rodu Stablewskich, zdjęciami dworów w Antoninie i w swarzędzkim skansenie, portretami abpa A. F. Stablewskiego i Józefa Rivoli, słynnego przyrodnika urodzonego w Nowej Wsi.

    Po prelekcji rozwinęła się dyskusja uzupełniająca wiedzę o Nowej Wsi w czasach PRL-u. Na zakończenie spotkania Antoni Kobza zademonstrował przyniesioną ręczną maszynkę do kręcenia lodów, którą wyprodukowano w latach pięćdziesiątych XX wieku, ale nadal sprawną.

Antoni Kobza - Towarzystwo Miłośników Ziemi Swarzędzkiej